"Mag het even over haar gaan?" - Menohulp
"Mag het even over haar gaan?" - Een pleidooi voor betere menopauzezorg.
Door: Melinda Hackx
Over de auteur:
Melinda Hackx °1974 www.menohulp.be
- lid van beroepsorganisatie Menofocus
- lid van de European Menopause Society
- afgestudeerde postgraduaat menopauzeconsulent VIVES
- woont en werkt in Vlaanderen
Naarmate de menopauze steeds meer aandacht krijgt in de maatschappij en de gezondheidszorg, groeit ook het besef dat vrouwen tijdens deze levensfase iets anders nodig hebben dan louter symptoombestrijding. Als menopauzeconsulent zie ik hoeveel verschil een meer persoonlijke, integrale aanpak kan maken bij vrouwen in deze levensfase.
Het beroep van menopauzeconsulent is helaas nog vaak onbekend bij vrouwen, en misschien nog niet bemind onder zorgverleners. 10 jaar geleden studeerden de eerste menopauze consulenten af in VIVES Kortrijk. Daarmee werd vrouwenzorg op de kaart gezet en werd er aandacht gegeven aan deze levensfase. Toch blijft het openlijk spreken over de menopauze in België een groot taboe.
In Nederland studeerden de eerste 'overgangsconsulentes' af in 2019, het land was al langer pionier in de gestructureerde zorg voor vrouwen en hun hormonen tijdens de overgang.
Beide beroepsgroepen hebben echter dezelfde missie met name vrouwen deskundig en met persoonlijke zorg begeleiden naar een gezonde, evenwichtige en positieve levensfase tijdens en na de overgang, met nadruk op kennisdeling, leefstijlondersteuning en empowerment voor duurzame levenskwaliteit.
We willen graag oud wórden, maar niet oud zíjn. Oud worden verwijst voor mij naar levenswijsheid en groei, oud zijn wordt in onze westerse context jammerlijk genoeg te vaak geassocieerd met verlies: verlies van schoonheid, vitaliteit en aantrekkingskracht. Onze cultuur verheerlijkt jeugd, efficiëntie en viriliteit – eigenschappen die symbool staan voor kracht en succes. Binnen die blik past de menopauze moeilijk: ze confronteert met vergankelijkheid en lichamelijke verandering, thema's die we liever vermijden.
Daardoor rust er nog steeds een taboe op, en kiezen veel vrouwen ervoor om de overgang niet te benoemen of zelfs niet te willen dat anderen weten dat ze in menopauze zijn.
"Het vraagt als zorgverlener extra aandacht om die stilte te doorbreken en de menopauze te normaliseren als een gezonde, betekenisvolle levensfase"
Uit praktijk en onderzoek blijkt dat juist deze gespecialiseerde blik het verschil maakt. Veel klachten waarmee vrouwen bij huisartsen, psychologen, diëtisten of andere zorgverleners terechtkomen, worden nu afzonderlijk en symptoomgericht aangepakt. Denk aan slaapproblemen, stemmingswisselingen, concentratieverlies, gewichtstoename of urinaire klachten om er maar enkele te benoemen. Maar wie vanuit het volledige hormonale plaatje kijkt, ziet vaak dat de oplossing niet in de losse puzzelstukjes maar in het groter geheel zit.
Een breder perspectief vraagt om een meer multidisciplinaire samenwerking en bewustwording rond vrouwspecifieke zaken zoals de (peri)-menopauze met ruimte voor individuele consultaties door een menopauzeconsulent, leefstijlbegeleiding met aandacht voor de mentale impact naast de puur medische behandelingen.
In mijn werk zie ik heel vaak dat vrouwen zich niet gehoord of begrepen voelen. Ze krijgen standaardadviezen waar hun klachten te complex voor zijn.
Een menopauze- of overgangsconsulent kijkt verder: er wordt expliciet aandacht besteed aan het geheel: hormonen, leefstijl, voeding, stress, werk en seksuele of sociale relaties. Die benadering is uniek en drempelverlagend.
Twee voorwaarden spelen een cruciale rol: dames moeten weten dat wij, menopauzeconsulenten bestaan en het taboe over de menopauze moet doorbroken worden.
Vaak komen vrouwen bij mij terecht na een lange zoektocht, soms pas wanneer het dagelijkse functioneren ernstig wordt gehinderd. Juist daarom is een tijdige doorverwijzing belangrijk: het bespaart afspraken van de ene specialist naar de andere, van orthopedie voor gewrichtsklachten over de oogarts voor droge ogen naar de stress en burn-out coach. Een doorverwijzing voorkomt tegelijk langdurig uitval op het werk of sociaal isolement. Het voorkomt dat vrouwen met hun klachten blijven rondlopen.
Ik zie dan ook de rol van de menopauze- of overgangsconsulent als verbindende schakel: samenwerking, verwijzing op maat en kennis delen als toekomst van menopauzezorg. Vrouwen verdienen een aanpak die recht doet aan hun levensfase en hun unieke klachtenprofiel. Juist door menopauzeconsulenten zichtbaar te maken en actief samen te werken in het zorglandschap, kunnen we gezondheid en kwaliteit van leven op de lange termijn verbeteren.
Met het oog op deze ontwikkelingen roep ik professionals op om het beroep menopauze- & overgangsconsulent als volwaardige partner in de zorg voor vrouwen te omarmen. Het zichtbaar maken en inschakelen van menopauzeconsulenten betekent investeren in de levenskwaliteit van vrouwen vandaag én in de maatschappij van morgen, waar gezond en gelukkig oud worden de sleutelopdracht blijft.
"Gun vrouwen de juiste begeleiding en durf door te verwijzen want de (peri)menopauze gaat veel verder dan alleen opvliegers – het is een totaalverhaal waaraan élke vrouw vroeg of laat een rol in speelt".
Aanvulling redactie: "De cijfers liegen er niet om"
Slechts 5% van Nederlandse vrouwen met ernstige overgangsklachten krijgt hormoontherapie, tegenover 25-40% in omringende landen. Lange wachttijden, een stugge poortwachterfunctie van huisartsen, en een hardnekkig taboe maken dat 1 op de 3 vrouwen zich ziek meldt. De cijfers liegen er niet om: 34% van het ziekteverzuim bij vrouwen tussen 45 en 60 jaar is gerelateerd aan overgangsklachten. We praten over honderden miljoenen euro's maatschappelijke kosten per jaar.
De verschillen met Vlaanderen zijn pijnlijk zichtbaar. Terwijl in Nederland één HBO-opleiding (Breederode Hogeschool in Rotterdam) verpleegkundigen en verloskundigen opleidt tot "overgangsconsulent", kende Vlaanderen tot voor kort alleen VIVES in Kortrijk. Maar dat veranderde in 2025 razend snel. In het afgelopen halfjaar 2025 openen Thomas More in Lier, Karel de Grote in Antwerpen en PXL in Hasselt allemaal postgraduaten menopauzeconsulent.
Eén opleiding versus vier: de inhaalrace is begonnen
De VIVES-opleiding in Kortrijk bestaat al tien jaar en was de enige door de Vlaamse overheid erkende postgraduaat dit jaar is daar een stevige uitbreiding bij gekomen. Prof. dr. Herman Depypere, voorzitter van de Belgische Vereniging voor Menopauze en docent aan de opleiding, verwoordt het zo: "De wetenschap heeft baanbrekende inzichten geleverd over de menopauze, waardoor we nu in staat zijn het leven van vrouwen tijdens deze belangrijke levensfase op een verantwoorde en comfortabele manier te verbeteren."
In Nederland bestaat de term "menopauzeconsulent" amper. De gangbare benaming is "verpleegkundig overgangsconsulent" De professionals zijn verenigd in de VVOC (Vereniging Verpleegkundig Overgangsconsulenten), maar het beroep is niet officieel beschermd. Iedereen kan zich "overgangscoach" noemen, wat zorgt voor wildgroei van coaches zonder medische achtergrond.
In Vlaanderen bestaat sinds 2017 de beroepsvereniging Menofocus, die de kwaliteit bewaakt. Het beroep is helaas ook in Vlaanderen nog niet erkend, maar de opleiding wel. De naamsbekendheid blijft laag, maar er is een kentering ingezet.
Vrouwen doorbrengen gemiddeld 30% van hun leven in menopauze, maar twee derde van de vrouwen herkent de klachten niet.
Het taboe werkt door op alle niveaus. In Vlaanderen blijkt uit een enquête van Always Discreet dat bijna 3 op 5 vrouwen boven 40 onvoldoende informatie vindt. 1 op 5 wil niet dat iemand weet dat ze in de menopauze zitten, 1 op 10 schaamt zich ervoor. In Nederland toont RIVM-onderzoek onder 12.708 werkende vrouwen dat 35% beperkingen ervaart op het werk door overgangsklachten. Maar 47% bespreekt dit niet met de werkgever.
Vier hogescholen versus één: Vlaanderen toont de weg
De Vlaamse opleidingen bieden een breder pakket dan de Nederlandse variant. Bij VIVES, de meest gevestigde opleiding, leer je in vijf modules alles van fysiologie tot coachingsvaardigheden. Docenten zijn topexperts zoals prof. dr. Herman Depypere (UZ Gent-gynaecoloog), prof. dr Stefan Goemaere (UZ Gent-endocrinoloog) en dr. Patricia Vanoutrive.
Thomas More in Lier heeft als unieke focus menopauze én arbeidsmarkt. Eva Eelen, coördinator: "1 op de 5 werkende vrouwen zit in de menopauze. Vaak stoppen die vrouwen met werken of gaan ze minder werken door de klachten die ze ervaren. Bijzonder is dat wij ook de opleiding human resources van onze campus in Geel bij de opleiding betrekken.
In Nederland blijft het bij Breederode Hogeschool in Rotterdam. Toelatingseisen zijn strikter: alleen verpleegkundigen, verloskundigen of fysiotherapeuten met BIG-registratie en minimaal twee jaar werkervaring komen in aanmerking. Het diploma wordt erkend door de Dutch Menopause Society (DMS) en de NVOG, wat vergoeding via aanvullende verzekeringen mogelijk maakt.
Van de praktijk: consulten die het verschil maken
Monique Boon werkt als overgangs consulent bij HMC Haaglanden. Monique's pilotproject in de eerste lijn liet indrukwekkende cijfers zien: van de 150+ behandelde vrouwen hoefden er slechts zeven doorverwezen te worden naar de gynaecoloog. De gemiddelde waardering? Ruim boven een acht. Het toont aan dat veel vrouwen geholpen zijn met goede voorlichting, leefstijladviezen en deskundige begeleiding – zonder dat een overvolle gynaecologenpraktijk wordt belast.
Wanneer artsen de klachten niet herkennen
Een enquête van de Belgische Vereniging voor Menopauze bracht een pijnlijke kloof aan het licht: artsen denken spontaan aan vaginale droogheid en verminderd libido als menopauzeklachten. Deze kwamen echter niet in de top vijf van klachten die vrouwen zelf noemen. Vrouwen ervaren vooral gewrichtspijn en slapeloosheid – symptomen die artsen vaak niet direct koppelen aan de overgang.
De werkplek als spiegel van het taboe
1 op de 5 werkende vrouwen zit in de menopauze. Voor wie dat bagatelliseert: dit gaat over 1,8 miljoen werkende vrouwen in Nederland. 35% ervaart beperkingen, maar slechts de helft bespreekt dit.
Conclusie
De impact is meetbaar. Vrouwen met veel overgangsklachten verzuimen twee keer zo vaak als vrouwen met weinig klachten (29% versus 14%). Ze hebben lagere productiviteit, lager werkvermogen, en 53% heeft hoge herstelbehoefte versus 12% bij vrouwen met weinig klachten. 32% verwacht korter te kunnen werken dan ze willen. In Groot-Brittannië neemt 1 op de 10 vrouwen ontslag als gevolg van overgangsklachten.
De oproep van Melinda Hackx is actueel en de beschikbare data geven haar gelijk.