Herbeoordeling van langdurig zieken: tussen beleid en beleving
🔎 Niet alleen cijfers, maar levens: mijn visie op de herbeoordeling van langdurig zieken
đź“ť Nieuwe publicatie: in mijn recent verschenen artikel ga ik in op de aangekondigde grootschalige herbeoordelingen van langdurig zieken.
Voor wie met een chronische ziekte leeft, voelt zo'n herbeoordeling nooit louter administratief. Het gaat over bestaanszekerheid, erkenning en vertrouwen in de zorg.
Daarom pleit ik voor een aanpak die niet alleen efficiënt, maar vooral menselijk blijft: luisteren, valideren en nabij zijn.
👉 Lees het artikel en denk mee: hoe zorgen we ervoor dat beleid mensen niet verzwakt, maar juist ondersteunt?
Aanleiding
Op 13 september 2025 kondigde minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke aan dat ruim 100.000 langdurig zieken in België een nieuwe medische controle zullen moeten ondergaan om hun invaliditeitsuitkering te behouden. Uitzonderingen gelden voor mensen die volledig invalide zijn, kankerpatiënten en bedlegerige personen. De maatregel moet via huisartsen worden uitgevoerd, die hiervoor een extra vergoeding zullen krijgen. Volgens de minister is dit in de eerste plaats een gezondheidsaanpak, niet louter een besparingsmaatregel.
Als hulpverlener én zelf chronisch zieke las ik dit nieuwsbericht met gemengde gevoelens. Enerzijds begrijp ik de noodzaak om het systeem actueel, efficiënt en duurzaam te houden. Anderzijds doet de manier waarop dit nieuws naar buiten komt veel mensen schrikken, ook al is dat waarschijnlijk niet de bedoeling.
De beleving van mensen met een chronische ziekte
Mensen die zelf geen chronische ziekte hebben, of er geen enkele affiniteit mee voelen, kunnen eigenlijk niet Ă©cht begrijpen hoe het is.
Het betekent dagelijks op je grenzen letten, jarenlang therapieën volgen – vaak alleen maar om stabiel te blijven. De ene dag lijkt alles dragelijk, de volgende dag overheerst de pijn. En als je een keer nét wat meer doet dan je gewoon bent, weet je dat je er daarna een hele tijd voor zult moeten boeten.
Slapeloze nachten waarin je badend in het zweet wakker ligt, voeten die nooit warm worden, en het besef dat er maar weinig mensen zijn die je Ă©cht kunnen helpen.
Een langetermijnplan maken kan niet, want niemand weet hoe je ziekte zich zal ontwikkelen.
Voor mensen die in zo'n realiteit leven, voelt een bericht over grootschalige herbeoordeling niet neutraal of louter administratief. Het raakt direct aan hun bestaanszekerheid en hun gevoel van erkenning.
Mogelijke voordelen van herbeoordeling
– Actualiseren van medische toestand: sommige patiënten verbeteren of verslechteren; een herziening kan leiden tot betere afstemming van zorg en ondersteuning.
– Re-integratie stimuleren: door aangepast werk en betrokkenheid van werkgevers kan arbeidsparticipatie bevorderd worden, mits dit realistisch gebeurt.
– Efficiëntere inzet van middelen: de sociale zekerheid staat onder druk; herbeoordeling kan bijdragen aan een meer doelgerichte ondersteuning.
– Extra rol voor huisartsen: meer opvolging kan ook kansen bieden voor preventie en vroegtijdige interventie.
Risico's en valkuilen
– Angst en onzekerheid: voor veel chronisch zieken voelt dit als een bedreiging van hun uitkering, zelfs al verandert er in de praktijk misschien weinig.
– Onvoorspelbaarheid van ziekte: momentopnames doen vaak geen recht aan het wisselende verloop van aandoeningen.
– Relatie arts-patiënt: huisartsen riskeren in een dubbelrol terecht te komen – behandelaar én beoordelaar – wat de vertrouwensrelatie kan belasten.
– Uitvoering: in een context van huisartsenÂtekort en administratieve druk lijkt de praktische haalbaarheid twijfelachtig.
De rol van de hulpverlener
Voor ons als hulpverleners ligt hier een belangrijke opdracht. Niet alleen in de begeleiding van patiënten die zich zorgen maken, maar ook in het aannemen van een duidelijke en ondersteunende houding.
– Erkenning en validatie: benoem dat de angst die patiënten voelen begrijpelijk is. Het simpelweg erkennen van hun bezorgdheid kan de druk al verlichten.
– Transparante communicatie: leg zo concreet mogelijk uit wat de maatregel wél en niet inhoudt, zonder de ernst te minimaliseren.
– Samen plannen maken: denk mee over hoe iemand zich kan voorbereiden op een herbeoordeling: medische verslagen verzamelen, klachten helder verwoorden, grenzen aangeven.
– Psycho-educatie: maak duidelijk dat het normaal is dat een chronische ziekte fluctueert, en dat dit ook door artsen erkend wordt. Dit helpt mensen om zich minder kwetsbaar te voelen tijdens een beoordeling.
– Samenwerken met artsen: zoek de dialoog met de huisarts of specialist en bevorder een gezamenlijke aanpak, zodat de patiënt zich niet "tussen twee kampen" geplaatst voelt.
Ondersteunende rol van validatie
Recente studies wijzen erop dat validatie — het serieus nemen van iemands pijn en klachten door zorgverleners of de sociale omgeving — een beschermende rol kan spelen voor mensen met een chronische aandoening.
Zo laat een kwalitatieve studie zien dat erkenning van pijnervaringen stress kan verminderen en de behandelrelatie versterkt (Nicola et al., 2022). Ander onderzoek toont dat gebrek aan validatie door familie of vrienden samenhangt met meer psychische belasting en hogere pijnbeleving (Lee et al., 2022). Daarnaast vond een grootschalige studie bij oudere chronisch zieken dat waargenomen sociale steun samenhangt met beter zelfmanagement, deels via psychologische veerkracht en een gevoel van controle (Lin et al., 2025).
Het is wel belangrijk om nuances te benoemen. De meeste van deze onderzoeken zijn cross-sectioneel: ze tonen een verband, maar geen directe causaliteit. Bovendien richten sommige studies zich specifiek op chronische pijn, of op oudere patiënten, waardoor de resultaten niet zomaar voor alle chronische ziekten gelden. Toch wijzen ze in dezelfde richting: dat erkenning, steun en validatie reële verschillen kunnen maken in hoe patiënten hun ziekte ervaren en ermee omgaan.
Deze bevindingen onderstrepen dat wij als hulpverleners niet alleen klinisch handelen, maar ook relationeel een sleutelrol spelen. Door patiënten te valideren in hun ervaring — expliciet erkennen dat hun klachten en angsten reëel zijn — helpen we de negatieve impact van beleidscommunicatie en maatschappelijke onzekerheid te dempen.
Conclusie
De voorgestelde herbeoordelingen van langdurig zieken plaatsen een belangrijke maatschappelijke discussie op scherp: hoe kunnen we ons zorgsysteem duurzaam houden zonder mensen die afhankelijk zijn van diezelfde zorg in angst en onzekerheid te brengen?
Als hulpverlener én patiënt zie ik het als onze taak om deze spanning niet weg te wuiven, maar er bewust ruimte voor te maken. Door erkenning, uitleg en nabijheid kunnen we mensen ondersteunen in een periode waarin beleidsbeslissingen plots heel persoonlijk en bedreigend aanvoelen.
Want uiteindelijk gaat het niet enkel over uitkeringen of cijfers, maar over levens die al dagelijks op hun grenzen balanceren.
Referenties
Lee, J., Yoon, H., & Smith, L. (2022). Negative impact of chronic pain: The role of locus of control and perceived family validation of chronic pain. Health Psychology Open, 9(2), 20551029221125170. https://doi.org/10.1177/20551029221125170
– Lin, C., Wang, L., Zhang, Y., & Chen, X. (2025). The impact of perceived social support on chronic disease self-management among older inpatients in China: The chain-mediating roles of psychological resilience and health empowerment. BMC Geriatrics, 25, 221. https://doi.org/10.1186/s12877-025-05902-z
Nicola, M., Correia, H., Ditchburn, G., & Drummond, P. D. (2022). Defining pain-validation: The importance of validation in reducing the stresses of chronic pain. Frontiers in Pain Research, 3, 884335. https://doi.org/10.3389/fpain.2022.884335
– VRT NWS. (2025, 13 september). Vandenbroucke wil ruim 100.000 langdurig zieken opnieuw controleren. Geraadpleegd via https://politiek.headliner.nl/item/minister-vandenbroucke-wil-ruim-100-000-langdurig-zieken-opnieuw-controleren-vrt-161660
#chronischeziekte #zorgbeleid #menselijkheid #validatie #gezondheid